Eduardo Cárdenas: „Opowiadanie historii rodziny Bunge jest jak wchodzenie w historię Argentyny przez kuchnię”.

Przyjazd do Pasaje Lanín w Barracas jest jak pobyt poza miastem: domy z kolorowymi weneckimi kafelkami na ścianach, śpiew ptaków i ulice bez samochodów. Kiedy Eduardo Cárdenas, były sędzia sądu rodzinnego, emerytowany profesor uniwersytecki i pisarz, odkrył tę okolicę, wiedział, że chce tam mieć przestrzeń: kupił pustą działkę, zadzwonił do swojego przyjaciela, architekta Rodolfo Livingstona i powiedział: „Chciałbym mieć przestrzeń bez prostych linii, ponieważ całe życie spędziłem w zawodzie prawniczym”. Brama się otwiera i trudno uwierzyć w to, co widzisz: dziki ogród z małym wodospadem, kaczki śpiące w słońcu i rzeźby, które przetrwały próbę czasu (wszystkie 40 przecznic od Kongresu Narodowego). Cárdenas urodził się w Buenos Aires w 1945 roku, studiował prawo na Katolickim Uniwersytecie Argentyny i zawsze interesował się zdrowiem psychicznym i rodziną. Był członkiem Komisji Ochrony Sądowej Pacjentów Psychicznie Chorych i współautorem, wraz z José A. Álvarezem i Ricardo Grimsonem , pracy na temat hospitalizacji psychiatrycznej. Pasjonuje się także historią, filozofią polityczną i sztuką. We współpracy z Carlosem Payą napisał biografie Manuela Gálveza, Emilio Bechera i Ricardo Rojasa oraz La familia de Octavio Bunge (Rodzina Octavio Bunge) (Eudeba), w trzech tomach (pierwsze dwa zostały już opublikowane przez Sudamericana; trzeci i ostatni są nowe).

„Opowiadanie historii rodziny Bunge jest jak wchodzenie w historię Argentyny przez kuchnię. To tak, jakbyś został zaproszony na przyjęcie, na którym są wszyscy goście — biskup, ambasador, polityk, wszyscy notable — ale winda się psuje, a ty wchodzisz przez pomieszczenie gospodarcze i idziesz do kuchni. Tam zdajesz sobie sprawę, że pani nie płaci rachunku za catering, na przykład, i słyszysz wszystkie głosy o tym, jak zbudowano przyjęcie. Te książki próbują być właśnie tym: opowiadać, jak zbudowano Argentynę w XIX wieku” — wyjaśnia Cárdenas o powodzie swojej zbiorowej biografii.

– Dlaczego uznał Pan za interesujące zajęcie się historią tej rodziny w tym właśnie okresie historycznym?

– Carlos Payá i ja napisaliśmy historię Manuela Gálveza, argentyńskiego powieściopisarza, a ponieważ był żonaty z Delfiną Bunge, mieliśmy dostęp do jej pamiętnika, który pisała od 15. roku życia, w 1890 roku, aż do śmierci w 1952 roku. Ten pamiętnik jest czymś bezprecedensowym w argentyńskiej literaturze: nie znam żadnego innego przypadku pamiętnika prowadzonego przez nastolatkę, w którym opowiada o swoich miłościach, kolegach ze szkoły, przyjaciołach, rodzinie, przez tyle lat, a w którym zostały uchwycone jej filozoficzne i poetyckie myśli: to był fascynujący pamiętnik.

– Delfina została wielką pisarką, bliską przyjaciółką Victorii Ocampo, czy to nie prawda?

– Tak, przeprowadziliśmy wywiad z Victorią Ocampo, aby opowiedzieć tę historię, i chociaż zaczęliśmy od pomysłu napisania o życiu Delfiny, w miarę jak angażowaliśmy się bardziej, zdaliśmy sobie sprawę, że nie była ona po prostu odosobnionym kwiatem pośrodku pustej działki, ale raczej częścią grupy ludzi, którzy dorastali w intensywnym środowisku intelektualnym. Jej pradziadek przybył z Niemiec i poślubił Genarę Peñę Lezicę w Argentynie. Chociaż żaden członek rodziny nie został prezydentem, zawsze byli blisko władzy i kultury.

Jej pradziadek był protestanckim pastorem z Niemiec i zarabiał na życie handlem, którym to zajęciem zajmował się nadal w Argentynie. Pokolenie Delfiny obejmowało ośmioro rodzeństwa, które interesowało się kulturą, filozofią, prawem i polityką. Jeden z nich był deputowanym socjalistycznym i przeprowadził badanie na temat stanu klasy robotniczej i rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego oferowanych w Niemczech. Inny, Alejandro, studiował ekonomię i był jednym z ojców nowoczesnej ekonomii w Argentynie, włączając matematykę i idee przemysłowe. Jego opus magnum nosi tytuł A New Argentina . Obecni byli również Jorge Bunge, architekt i twórca Pinamar, oraz Octavio Bunge, od którego nazwiska pochodzą nazwy tomów. Wszyscy wyróżnili się w jakiś sposób, więc byliśmy skłonni napisać historię rodziny i poprzez nią przedstawić historię Argentyny od 1880 do 1910 roku.

– A jak zrekonstruowałeś tę historię?

– Z dużą ilością produkcji: zdobywaliśmy listy, zbieraliśmy je od członków rodziny, którzy mieli je w szufladach, kufrach, pamiętnikach, dziennikach podróży i wszyscy bardzo hojnie dawali nam ten materiał.

– Kogo poznałeś?

– Z prawnukami i wnukami, historia rodziny została opowiedziana w trzech pokoleniach. Pierwsze pokolenie to kupiec Bunge, mówimy o latach 1820 i 1830, kiedy kapitalizm miał tendencję do obejmowania innych obszarów, a zagraniczni kupcy przybyli do Río de la Plata (w środku ery Rivadavia) i zaczęli budować relacje między Buenos Aires a Europą i zakładać swoje domy handlowe. Pierwszy Bunge w Argentynie poślubił Genarę Peña Lezica , która pochodziła z rodziny patrycjuszowskiej. To małżeństwo dało ośmioro dzieci, które były częścią Pokolenia '80. Książki opowiadają, jak ukształtowało się to pokolenie, jak byli wykształceni, jak byli wychowywani. Ale także czego szukali, kiedy się pobrali i jakie były więzi rodzinne, które stworzyli, które były również więziami ekonomicznymi i politycznymi.

– Jak wyglądało życie w socjalistycznym Bunge?

– Ósmy syn, imieniem Octavio, poślubił Marię Luisę Arteagę i miał z nią ośmioro dzieci, jednym z nich był Augusto. Augusto Bunge był bardzo antyreligijny i bardzo blisko związany z Juanem B. Justo. Studiował medycynę, a w tamtym czasie lekarze byli pod silnym wpływem socjalizmu, ponieważ widzieli potrzebę szczepień i edukacji w dzielnicach dla higieny i ochrony zdrowia. Był więc jednym z tych socjalistów, którzy jeździli od dzielnicy do dzielnicy, wygłaszając wykłady w stylu niemieckich socjalistów.

– Oprócz Jorge Bunge, w rodzinie był jeszcze jeden architekt, również bardzo znany...

– Tak, Ernesto Bunge był tym, który zaprojektował, między innymi, kościół Santa Felicitas w Barracas. Zaprojektował również budynek Escuela Normal 1 i stare więzienie przy Avenida Las Heras. Byli to ludzie, którzy zawsze myśleli o kwestiach społecznych. Chociaż byli wpływową rodziną politycznie i kulturowo, nie mieli ziemi ani kapitału: wielu żyło z kontraktów, które zawierali z rządem. Socjaliści nazywali tę klasę budżetożercami, ponieważ pochłaniali budżet państwa.

– A jak rozwijało się trzecie pokolenie?

– Jak powiedziałem, Octavio Bunge, który nadał tytuł książkom i który został prezesem Sądu Najwyższego, miał ośmioro dzieci, które również się wyróżniały: Carlos Octavio był filozofem prawa, ale pisał też powieści i poezję. Był człowiekiem o wielu obliczach i był homoseksualistą, w czasach, gdy było to tajemnicą i czymś absolutnie tłumionym. Znaleźliśmy listy z jego młodości, które były bardzo mocne i bardzo krytyczne wobec klasy, do której należał. Carlos Octavio pozostawał w konflikcie z rodziną aż do śmierci ojca, który wezwał go z łoża śmierci, aby zawarł pokój.

– Jak trafiłeś do Victorii Ocampo?

– Dowiedzieliśmy się, że jako nastolatka Victoria Ocampo była zafascynowana Delfiną Bunge, która była od niej nieco starsza. Ciekawie jest zobaczyć w tym związku początki feminizmu w Argentynie. Delfina nie chciała wychodzić za mąż ani robić tego, co robiły kobiety jej czasów: wynajmować dorożki, aby jeździć po lasach Palermo lub na karnawały w Bristolu w Mar del Plata. Wolała czytać i pisać.

– Dlaczego książki kończą się na roku 1910?

– Kończą się w 1910 roku, kiedy umiera Octavio Bunge. Dla historii Argentyny, myślę, że 1910 rok jest jak oglądanie wspaniałego zachodu słońca, który jest prawdopodobnie najpiękniejszą rzeczą, jaką można zobaczyć w ciągu dnia, ale kończy się, gdy dzień się kończy. W 1910 roku rozpoczyna się nowy porządek świata, kiedy Niemcy i Stany Zjednoczone przejmują władzę, a następnie rozpoczyna się druga rewolucja przemysłowa. Nie wiadomo było, że Argentyna zapłaci cenę w porządku międzynarodowym, ponieważ kurczowo trzymała się tonącego imperium. Od tego czasu historia Argentyny staje się bardziej złożona; pojawiają się nowe problemy, na które kraj nie był przygotowany i niestety nie jest przygotowany nawet dzisiaj. Nadal doświadczamy upadku Imperium Brytyjskiego, ponieważ nie potrafiliśmy, i nie mówię, że nie wiedzieliśmy jak, zintegrować się z nowym porządkiem świata.

– Czy uważasz się za Peronistę? Dlaczego?

– Jestem peronistą, bo jestem uparty, bo peronizm reprezentuje opór. Peronizm narodził się, gdy pierwszy hiszpański żołnierz zastrzelił Indianina z blunderbusa. To wtedy pokonani zaczynają budować opór i robią to, używając narzędzi zdobywców, ale pisząc własną historię. To jest idea Rodolfo Kuscha, który dla mnie jest jednym z największych interpretatorów peronizmu, jeśli nie najlepszym, i był człowiekiem, którego papież Franciszek czytał i słuchał najwięcej.